Misschien is internet helemaal niet de plaats van geestelijke vrijheid geworden, zoals de pioniers deze voor ogen hadden; maar een bron van lage lusten en wilde fantasieën die elk hun eigen waarheid scheppen. Niet dat het web dat in zijn DNA heeft. Maar het zit wel in de algoritmen van de grote aanbieders op het net als Google en YouTube. Zij tasten het concept waarheid als zodanig aan.

De aanleiding voor het schrijven van deze column was dat iemand op TV signaleerde dat er op het net een groot aanbod is van filmpjes met bewijzen dat de aarde plat is. Ze worden veel bekeken. Sterker nog, als je eenmaal naar zo’n filmpje hebt gekeken krijg je steeds meer van zulk materiaal aangeboden; zodat mensen die daarvoor gevoelig zijn, op het laatst gaan geloven dat het de waarheid is. De aarde is plat, kijk maar. Op dezelfde manier is er een breed aanbod van materiaal over gratis energie. Meestal met verwijzing naar Nicola Tesla, de geniale en misschien wel miskende natuurkundige, de man achter George Westinghouse in zijn strijd tegen Thomas Edison om gelijk- dan wel wisselstroom. Tesla, aldus zijn moderne aanhangers, ontdekte dat energie gratis afgetapt kan worden uit de omgeving. Maar dat wilden de grote bedrijven natuurlijk niet. Dan zou er niets meer te verdienen zijn. Daarom moest Tesla kapot gemaakt worden. En inderdaad, zijn leven eindigde tragisch, met een nooit afgemaakt reuzenexperiment. Zie je wel? Aangestoken door een enthousiast filmpje heb ik ook een keer geprobeerd die gratis energie af te tappen. Dat lukte niet, helaas.

De verborgen (of niet zo verborgen) hoeken van internet
Internet zit vol van zulke hoeken, elk met een eigen waarheid. Misschien drijft het net er wel op. Verwant aan de ‘gratis energie’ is het idee dat wij kunnen tijdreizen, ja dat mensen in het geheim die kunst al machtig zijn geworden. We hebben er Mars al mee gekoloniseerd. En er zijn al mensen op de achterkant van de maan. Maar dat moet natuurlijk geheim blijven, omdat de massa meegevoerd moet worden in het officieel vertelde verhaal: dat wij nieuwe technologieën maar moeizaam onder de knie krijgen. De nazi’s, je raadt het al, waren veel verder in deze geheime technologie dan de geallieerden, ze hebben een verborgen stad gebouwd diep onder het ijs van de Zuidpool. Amerikaanse expedities daarheen, na de tweede wereldoorlog, zijn op geheimzinnige wijze mislukt. En dan heb je nog de fluisteringen op het web over pedofiele netwerken. Deze zijn het meest verontrustend, misschien komen deze het dichtst bij de waarheid. Want er zijn reële aanwijzingen van het toedekken van bewijzen, alsof hooggeplaatste personen moeten worden beschermd. Denk aan de nooit verstomde geruchten over de roze balletten in België bij het proces-Dutroux, de manier waarop in Nederland Joris Demmink uit de wind is gehouden, en de ongerijmdheden in het proces over de moord op Marianne Vaatstra. Denk aan de manier waarop een roofdier als Jimmy Savile zijn leven lang zijn gang kon gaan in de Engelse kindertehuizen waarvan hij bestuurder was, ‘hiding in plain sight’ zoals de Engelsen zeggen. En het late besef bij de Britten dat ook hun ex-premier Edward Heath behoorde tot deze club, totaal ongehinderd.

Niet toevallig ligt de bron van veel van deze netwerken in de Verenigde Staten. Een land met een grote traditie van wantrouwen tegen autoriteiten. Elke Amerikaan zijn eigen waarheid. Zoals het bestaan van UFO’s, ook een favoriet onderwerp op internet. Officiële ontkenningen van hun bestaan zouden het wantrouwen alleen maar aanwakkeren, net als de ontkenning van contacten tussen autoriteiten en aliens. Er zijn honderden lezingen over UFO’s te vinden op internet, en duizenden foto’s, allemaal even onscherp. De UFO-gemeenschap heeft zijn eigen deskundigen. Hier vindt het wantrouwen tegen autoriteiten misschien wel zijn hoogtepunt, want het gaat per definitie om zaken die de regering geheim zal willen houden. Dus liegt de regering ons voor. Dus is het waar. Zit je eenmaal in die cirkel, dan is het moeilijk er weer uit te komen.

De waarheid is een voorkeur geworden
En nu mijn punt. Google en YouTube zetten een grote toeter op deze tendens. Door hun algoritmen. Als deze eenmaal hebben gevonden dat je belangstelling hebt voor gratis energie, of voor geheime netwerken van pedofielen, of voor UFO’s, dan krijg je steeds meer van dit materiaal te zien. De algoritmen doen net alsof de waarheid een muzieksoort is. Houd je van Beethoven, dan moet YouTube je niet de Stones aanbieden. Houd je van 19^e-eeuwse opera, dan moet YouTube wegblijven van middeleeuwse volksmuziek. Zo is het ook met klimaatverandering. Twijfel je aan klimaatverandering, of zoek je de oorzaken ervan niet bij de mens, dan weet Google je voortdurend sites voor te stellen waarin je voorkeur wordt bevestigd. Maar de waarheid valt niet onder het kopje ‘voorkeuren’. De mensheid heeft met veel moeite procedures ontwikkeld om waarheid van onwaarheid te onderscheiden. Ik kan me nog de tijd herinneren dat we er trots op waren, ons in de Verlichting te hebben bevrijd van ‘bijgeloof’: door te eisen dat er bewijzen geleverd werden bij beweringen. Hoe zijn de heksenverbrandingen stopgezet? Doordat alle bewijzen bleken te berusten op vooroordelen. Vroeger zagen we het als teken van vooruitgang dat we deze hadden overwonnen. Maar door de waarheid te behandelen als een voorkeur, hebben we die verworvenheid binnen enkele tientallen jaren, sinds internet bestaat, de deur uit gewerkt.

De maatschappij desintegreert. Klimaat-twijfelaars worden voortdurend bevestigd in hun mening. Mensen die denken dat wij worden geregeerd door de ‘deep state’ vinden telkens hun gelijk. Ze beseffen niet dat ze eigenlijk in de spiegel kijken. Het zal niet eenvoudig zijn, deze valse spiegel te verbrijzelen. Het begin is dat wij ons bewust worden van het valse mechanisme.