Niets mogen

Je bent jong, je wilt wat, en je komt, bijvoorbeeld, uit Somalië. Door een speling van het lot ben je terecht gekomen in Nederland. Je hebt moeten vluchten voor krijgsheren of je bent een economische gelukzoeker, het maakt voor je status als vluchteling veel uit maar het is voor ons verhaal even niet belangrijk.

Want ons verhaal gaat over niets mogen doen. Je bent jong, je wilt wat, en je mag hier niets. Je mag niet werken, geen opleiding volgen, je mag je vak niet bijhouden of examen doen voor de corresponderende Nederlandse diploma’s – je mag alleen met de armen over elkaar zitten. Je kunt uitgezet worden omdat je té zeer bereid bent, je nuttig te maken in je gehoopte vaderland. Liever moe dan lui? Wég met jou! Tegen de tijd dat je als vluchteling wordt erkend en asiel krijgt ben je het ontwend, de handen uit de mouwen te steken.

Arme vluchteling! Je bent terecht gekomen in een bange samenleving, waarin werk niet in de eerste plaats betekent het leveren van een bijdrage aan de maatschappij door de kracht van je zelfontplooiing, maar het bezetten van een plaats waaraan inkomen is gekoppeld. Je nieuwe landgenoten spelen nog slechts vanuit de verdediging, de opbouw wordt vergeten en alleen bij toeval wordt gescoord. Jij zou graag in de punt van de aanval staan, of bescheidener in de opbouw, maar de nationale trainer staat dat niet toe omdat elke aanvaller erbij een verdediger minder betekent – en trouwens, het hele elftal steunt hem en jij staat buiten de lijnen.

De perceptie van arbeid in onze maatschappij is verstoord, daarin zit het probleem. In de balans tussen arbeid als ontplooiing en arbeid als ontzegging ligt de nadruk eenzijdig op ontzegging. Mensen doen als zij werken iets waar zij helemaal geen zin in hebben, maar ze worden tenminste schadeloos gesteld door het inkomen.

Wie zich veel ontzegt zal ervoor zorgen dat anderen dat ook moeten doen. Het is hier geen luilekkerland! Wat komen ze hier doen? Laten ze met hun rotpoten van mijn rotbaan afblijven! En de wet is daarmee in overeenstemming. Die verdedigt het inkomen, niet de nuttige activiteit.

Nederland plukt het loon van de angst. Ondernemende migranten wijken uit naar het buitenland. Want ook ná verwerving van het Nederlanderschap blijven bureaucratische obstakels de ondernemende vreemdeling hinderen. In Engeland heeft zich een actieve gemeenschap van Somalische migranten met Nederlands paspoort gevormd. Zij hebben door jarenlange conditionering in laaglandse asielzoekerscentra Hollandse eetgewoonten overgenomen; de pindakaasexport bloeit, die wel.