Sociale filosofie

Arbeid als ontzegging en als vervulling

In het beleid rond werkloosheid en uitkeringen gaat onze maatschappij uit van een eenzijdig beeld van arbeid. Maatregelen worden gebaseerd op de visie dat mensen ‘moeten’ arbeiden om in hun levensonderhoud te voorzien; aan zichzelf overgelaten, zouden ze zich daar het liefst aan onttrekken en ‘niets’ doen. Het idee van de mens als luiwammes of labbekak. Een generalisatie, zeker, maar meer precies: een halve waarheid. Vele ideeën over arbeid zijn halve waarheden. Tegenover deze halve waarheid staan andere, zoals dat arbeid juist belangrijk is voor mensen, bijvoorbeeld voor zelfverwerkelijking. Discussies over arbeid en uitkeringen draaien daardoor vaak in een cirkeltje rond. Zo lang wij dat accepteren, zijn doorbraken in het beleid niet te verwachten. Tijd voor een filosofisch onderzoek.

Arbeid (369 kb)
15 september 2015

Populisme

Er is niets mis met populisme. Natuurlijk, populisten worden gewantrouwd omdat zij de ‘onderbuikgevoelens’ van het electoraat aanspreken. Maar wij leven in een democratie! Zouden die onderbuikgevoelens dan niet vertegenwoordigd mogen worden? Zouden ze maar voor altijd in de onderbuik opgesloten moeten blijven? Wat voor democraten zijn het eigenlijk, die de populisten wantrouwen?

Populisme (148 kb)
10 oktober 2011

De ethiek van de beleidsambtenaar

Beleidsambtenaren opereren in een staatsrechtelijk en ethisch vacuüm. Zij hebben belangrijke beleidstaken, maar dragen slechts in beperkte mate verantwoordelijkheid voor het verrichte werk. Dat vacuüm moet worden opgevuld met een ethiek waarin recht wordt gedaan aan hun verantwoordelijkheden.

De ethiek van de beleidsambtenaar (68 kb)
Filosofie & Praktijk, november 1989, p.201-214.


Het referendum: emancipatie van de kiezer?

In het referendum krijgt de kiezer een wapen in handen tegen de coalitie van beleidsambtenaren en maatschappelijke belangenorganisaties, die nu de politieke besluitvorming domineert.

Het referendum: emancipatie van de kiezer? (27 kb)
Idee66, nummer 4, december 1985, p.103-107


Legitimatie van overheidsmacht

Waarom gehoorzamen mensen de overheid eigenlijk? Waarom komen ze niet in opstand, of nog meer voor de hand liggend, waarom doen zij niet hun eigen zin zonder zich van de overheid iets aan te trekken?
Mensen gehoorzamen de overheid doordat deze zich legitimeert. Maar de traditionele legitimeringsprocessen verliezen hun kracht.

Legitimatie van overheidsmacht (98 kb)
Uit: Th.C. de Graaf, D.A. van der Hoeven en P.J. Langenberg, Omtrent het parlement, Opstellen over parlement en democratisch bestuur. Veen, 1985, p.115-46.


De agressie tegen de autoriteit

Autoriteiten roepen agressie op doordat zij bevrediging verhinderen – aldus Freud. Waarom komen mensen dan niet tegen autoriteiten in opstand? In onze tijd voldoet Freuds antwoord niet meer.

De agressie tegen de autoriteit (43 kb)
Rekenschap, september 1986, p.113-121


Democratie op het werk

Medezeggenschap van werknemers is wettelijk gewaarborgd. Maar hoewel veel belang wordt gehecht aan de betrokkenheid van het personeel, blijkt bijna niemand tevreden met het functioneren van de ondernemingsraad.

Democratie op het werk (43 kb)
Intermediar, 18 april 1986, p.25-29


Cirkelen om arbeid

Arbeid is noodzaak, omdat nood het menselijk leven kenmerkt, of in modernere terminologie: schaarste. Arbeid is daarom zelfbeperking en discipline.
Diezelfde bezigheden scheppen tegelijkertijd iets dat van onszelf is, iets waarin wij ons herkennen, iets waarop wij trots kunnen zijn of waaraan wij onze identiteit ontlenen.

Cirkelen om arbeid (61 kb)
Rekenschap, december 1984, p.151-165