Asielzoekers opvangen: controle houden is het hoogste doel

Waarom moeten centra voor asielzoekers zo groot zijn, vroeg NRC Next zich in december af. De vraag ligt voor de hand, want grote centra lokken groot protest uit, terwijl kleine opvang helemaal niet leidt tot protest maar tot burenhulp. Zoals de kort geleden in Amsterdam-Oost geopende asielflat. Waarom dus zo groot? Misschien doordat wij de opvang laten organiseren door het ministerie ven Veiligheid en Justitie?

Het oppervlakkige antwoord op de vraag waarom zo groot, luidt: liever ruzie met één wijk, waar een groot centrum komt, dan met drie. Zeggen wethouders. Maar in de rest van het stuk blijkt dat wethouders helemaal niet de touwtjes in handen hebben. Zij zijn, zoals tegenwoordig gebruikelijk, de uitvoerders van landelijk beleid – tenminste, in de ogen van landelijke politici en ambtenaren. Het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) zegt op zijn website, aldus NRC Next: ‘Op een grotere locatie is de bedrijfsvoering effectiever. Het komt de beheersbaarheid, leefbaarheid en veiligheid ten goede. We zijn in staat hier een team op te zetten van professioneel opvangpersoneel, beveiliging, facilitair personeel en medische zorg.’ COA zal dus niemand vragen om kleine opvang. Zoals uit de volgorde van de opsomming blijkt (nog niet gecorrigeerd door spindoctors): bedrijfsvoering en beheersbaarheid zijn maatgevend. Controle houden, het stelt alle andere doeleinden in de schaduw. En tussen de regels door: opvang van asielzoekers is een zaak van professionals. Vrijwilligers zijn een versiering. En nog iets: de kosten moeten in de hand worden gehouden. Nieuwbouw (riolering, elektra etc.) is veel goedkoper in grote kampen, pardon, locaties. Maar wie vroeg om nieuwbouw?

Naar kleinere groepen asielzoekers
Er is een kloof tussen deze uitgangspunten voor officieel beleid en het gevoelen van de bevolking. Het protest tegen asielzoekers betreft steeds de aantallen, niet de opvang als zodanig. Ook al probeert Geert Wilders om het anders voor te stellen. Dat is extreem het geval in Oranje, waar nu 700 vluchtelingen zijn op 150 inwoners, en waar het COA dit aantal wilde verdubbelen. Omdat daar nu eenmaal een geschikt vakantiepark staat. In Steenbergen verdampte het protest toen de ‘locatie’ werd teruggebracht van 600 naar 100. De commentaren én de praktijk bewijzen: mensen komen te hulp bij kleine groepen asielzoekers. Dat het gaat om ‘mensen in nood’ blijft alleen overeind wanneer men individuele asielzoekers tegenover zich heeft en geen massa.

Dan nu de besluitvorming. Er is altijd een verschil tussen het perspectief van de bureaucratie en dat van de bevolking. Meestal schuurt dit alleen, en ontspoort het niet. Kamerleden kiezen vaak de kant van de bureaucratie – dat is de makkelijke weg, deze komt tot hen in hun Kamerstukken. Het bureaucratische perspectief blijft meestal impliciet, dat maakt het lastig te herkennen en te bestrijden. En de meeste ambtenaren zijn zich niet bewust van hun cocon, zodat zij daar ook moeilijk op aanspreekbaar zijn. Echt belangrijke beleidsbesluiten nemen politici daarom vaak impliciet; zoals het toekennen van het vreemdelingenbeleid aan het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Het is waar, het zit daar al jaren. Maar toen het karakter van de stroom asielzoekers veranderde, veranderde het beleidsperspectief niet mee. Het ambtelijke apparaat is gespecialiseerd in het screenen van asielzoekers (zitten er profiteurs tussen? of terroristen, sinds kort?) maar is hulpeloos bij het bieden van opvang bij een menselijke ramp. Het ambtelijk perspectief is groot, want beheersbaar. En juist daardoor is de problematiek buiten zijn oevers getreden, onbeheersbaar geworden. Misschien is het inschakelen van die vermaledijde vrijwilligers toch niet zo’n slecht idee?