De toestroom van migranten blijft maar aanzwellen. Deze week werden opnieuw records gebroken in aantallen grensoverschrijdingen. Het algemene gevoel, met Angela Merkel als opmerkelijke spreekbuis, is dat wij ons hart moeten laten spreken. Intussen is er ook verontrustend nieuws – berichten die de officiële pers nog niet halen. Over berovingen en verkrachtingen, onderling geweld tussen vluchtelingen, en invoer van de conflicten uit de landen van oorsprong in Europa. In het frame ‘zielige mensen die moeten worden opgevangen’ zijn dit ‘incidenten’. Maar wij kunnen ze beter niet als zodanig behandelen. Europees zelfrespect vereist dat wij direct vanaf de grens zulke uitwassen de kop indrukken – de rechtsstaat staat misschien wel op het spel.
In de reeks verontrustend nieuws past bijvoorbeeld een reportage van de Duitse televisie over de gebrekkige integratie van onze huidige allochtonen: het bestaan van een parallel rechtssysteem, het voortduren van ernstige vrouwendiscriminatie, ook onder jongeren van de derde generatie; een bericht over gedwongen prostitutie in vluchtelingenkampen. En verder veel berichten via de site van Joost Niemöller, die onvermoeibaar bericht over deze uitwassen: gevechten tussen vluchtelingen om de pikorde te handhaven, Syriërs onderling (voortzetting van de gevechten in eigen land); Syriërs tegen Afghanen, deze samen tegen Eritreeërs; vluchtelingen tegen de politie terwijl zij vuilcontainers omkeren; berovingen van burgers van het ontvangende land; bezetting van huizen. Joost heeft het tegenovergestelde frame van het NOS Journaal – niet: ze zijn zielig, maar: het is een zootje. Het is waar, het NOS Journaal is schaamteloos zijn eenzijdige boodschap aan het verspreiden; maar het omgekeerde frame brengt ons ook niet dichter bij een oplossing. Dan liever de nuchtere feiten van Arnold Karskens: ‘Niemand die ik spreek is naar Kos gevlucht omdat zijn of haar leven direct gevaar liep. Er is geen sprake van een exodus uit een oorlogsgebied. Op het vakantie-eiland in de Egeïsche Zee zie je dan ook geen oorlogsgewonden.’ Ze komen hier, zo constateert Karskens, omdat ze het hier beter zullen hebben.
Het Europees zelfrespect
Het voortzetten van de onderlinge gevechten is een slecht teken. Net als berichten dat IS en Al Qaeda agenten meesturen. Europa mag de vluchtelingen dan wel willen omarmen – maar in deze naïeve euforie bereiden we ons niet goed voor op de eisen die integratie van grote groepen immigranten aan ons stellen. Een bescheiden begin is dat we ons hebben gerealiseerd (met Merkel voorop) dat veel mensen in de huidige stroom hoogopgeleid zijn en direct een bijdrage kunnen leveren aan onze economie. Maar de culturele opgave is veel groter (en moeilijker): te bewerkstelligen dat deze mensen zich Europeanen gaan voelen (als ze willen blijven) en zich daarnaar gaan gedragen. Hoe zou dat kunnen als wij onszelf al geen Europeanen voelen? Goed dan, minder ambitieus: dat deze mensen zich Nederlander of Duitser gaan voelen – maar ook dat is ons de afgelopen vijftig jaar niet goed gelukt, en het gaat ons zeker niet lukken als wij ons dat niet tot taak stellen. Europees zelfrespect – het klinkt als een anomalie in een werelddeel dat óf sterk hangt aan de aparte nationale identiteit, óf lijdt aan Calimero-gevoelens. Op de zwakst mogelijke manier uitgedrukt luidt het Europees zelfrespect: wij willen de vluchtelingen wel opnemen, maar niet tot elke prijs. Wij kunnen en moeten die prijs nú bepalen, de gebeurtenissen dwingen ons ertoe.
Frans Timmermans heeft met zijn ‘moment van de waarheid voor Europa’ misschien wel gelijk op een heel andere manier dan hij denkt: het is erop of eronder. Maar misschien nog niet te laat. Wij zullen het Europees zelfrespect moeten heruitvinden. En ervan getuigen. In de VS en Canada is dat de gewoonste zaak van de wereld. Elke nieuwkomer moet een scholing volgen, gedrenkt in nationalistische waarden en gevolgd door een heus examen. Geen halfbakken lessen over hoe je omgaat met de sociale dienst. Wég met die schroom om onszelf belangrijk te vinden, ze komen naar óns toe. Nieuw Europees zelfrespect moet om te beginnen worden uitgestraald door onze leiders. Te beginnen met nu – of Europa gaat onherkenbaar veranderen.