Buitengewoon pijnlijk, hoe een enkele plaagstoot van de Turkse president Erdogan naar Europa de beste vrienden Nederland en België kan laten rollebollen over straat. Ik heb het over de labbekakkerige afhandeling door beide landen van de terugkeer van een Syriëganger, met desastreuze gevolgen: korte tijd later blies de jongen zich op in Zaventem, vele mensen met zich mee nemend in de dood.
Het doet er voor de internationale gevolgen niet echt toe dat de Turken bij het terugsturen van deze jongen ook steken hebben laten vallen. Of dat een individuele Belgische ambtenaar heeft zitten suffen. Wat ook de oorzaken zijn, Nederland en België schieten onmiddellijk in de verdedigende positie. Waarbij zij onvermijdelijk elkaar de schuld in de schoenen schuiven, als kleine kinderen getriggerd door oom Erdogan. Als Nederland en België al zo gemakkelijk uit elkaar te spelen zijn, hoe zal het dan gaan bij landen met echt tegengestelde belangen? Hoe gemakkelijk zal het niet zijn, in de vluchtelingenkwestie een wig te drijven tussen ons en Slowakije en Hongarije, landen die in wezen niet één vluchteling willen opnemen? Of met betrekking tot Rusland tussen ons en Polen en de Baltische staten, die veel méér ervaring hebben met Rusland dan wij?
De zwakke plekken van Europa
Het is ontstellend hoe gemakkelijk machtspolitici als Poetin en Erdogan ineens de zwakke plekken van Europa weten bloot te leggen. Europa bevindt zich plots in een boze wereld. In de loop van de jaren, na WOII, zijn wij (Europa) ons steeds minder machtspolitiek gaan opstellen, met uitzondering van de cynische Britten en Fransen, die als oude wereldmachten hun streken nooit zijn verleerd. Mét de invloed van Duitsland groeide ook de afkeer van internationale power play. Europa wordt nu onthutst wakker. De wereld is niet alleen een schouwtoneel van economische strijd, al dan niet gemengd met idealen als mensenrechten en duurzaamheid. Onze buren laten het ons hardhandig weten.
Nu blijkt ook dat onze politici uit het verkeerde hout zijn gesneden. Zij blijken goed in maar één ding: damage control. Dat is een ten diepste passieve houding. Daardoor schieten zij in de verdediging als ze worden aangevallen. Dat werkt niet, jongens, in de boze wereld. Machtsbewuste tegenstanders worden er alleen maar door uitgedaagd, Poetin begint daar heel goed in te worden. Maar die passieve houding ten opzichte van machtsvragen is natuurlijk niet iets van onze politici alléén, hij zit in ons allemaal. Niet voor niets is de politicus die het beste de angst verwoordt, in Nederland momenteel het meest succesvol. Een zelfbewust antwoord, vanuit een mondiale visie en realistische idealen, is er vrijwel niet.
Dit wordt pijnlijk. Ik ben zelf wel het minst in staat, realistische idealen in een machtspolitieke context vorm te geven. Wie in Europa is dat wel, na ons hele leven lang geleefd te hebben onder de paraplu van Uncle Sam? Mínder Europa is hier geen oplossing. Europa zal het machtspolitieke spel opnieuw moeten leren, dwars door alle interne belangentegenstellingen heen. Nederland ook. Anders worden wij een speelbal van cynische buren. Ik kan het niet anders zien – en die verontschuldiging is dan weer erg Europees.